De vertrouwensbarometer: van de media tot de instellingen, iedereen is steeds wantrouwiger

© Pixabay

Luc Pauwels

De scheiding tussen de mensen en de instellingen die hen zouden moeten vertegenwoordigen, wordt steeds duidelijker. De editie 2025 van Edelman's Trust Barometer laat een ongekend wantrouwen zien jegens instellingen, bedrijven en de media, dat gepaard gaat met een sterk ressentiment onder burgers die zich steeds meer verraden en bedrogen voelen.

Edelman's Trust Barometer 2025 is het nieuwste jaarlijkse onderzoek van het internationale advies- en communicatiebureau. Het onderzoek is uitgevoerd via online interviews van 30 minuten die in november 2024 in 28 landen zijn afgenomen bij 33.000 mensen.

In Frankrijk geloven 7 van de 10 respondenten dat regeringen het publiek opzettelijk misleiden, terwijl het wantrouwen jegens journalisten maar liefst 73% bedraagt en het wantrouwen jegens bedrijfsleiders 67%. Nog veelzeggender en zorgwekkender: 35% van de Fransen gelooft dat het gebruik van geweld nu legitiem is om verandering te versnellen. Een ongekende radicalisering van de opinie, die een sterk gevoel van ‘wanhoop’ en een groeiend gebrek aan vertrouwen in de mogelijke oplossingen van het traditionele politieke ‘reformisme’ onthult.

Een sterk gevoel van economische onrechtvaardigheid

De perceptie van een sterke economische onrechtvaardigheid is een van de belangrijkste factoren die het ressentiment van de ondervraagden aanwakkert en de kloof tussen burgers en instellingen vergroot. Zo is 69% van de respondenten van mening dat instellingen alleen ten dienste staan van de elite en zich niet bekommeren om de realiteit zoals die door de meerderheid van de bevolking wordt ervaren. Bovendien is 70% van mening dat de 'rijken' niet hun eerlijke deel van de belasting betalen, wat de roep om eerlijkere belastingen en een betere herverdeling van middelen aanwakkert.

Gemengd vertrouwen in het bedrijfsleven

Volgens het onderzoek heeft 56% van de Fransen vertrouwen in bedrijven, een veel hogere score dan instellingen (37%) en de media (45%). 49% van de Franse werknemers vreest echter de automatisering van hun baan en het gebrek aan opleiding om hiermee om te gaan.

Deze zorgen maken Frankrijk het meest pessimistische van de onderzochte landen. Slechts 9% van de Fransen denkt dat de volgende generatie het beter zal hebben dan zij, vergeleken met 30% in de Verenigde Staten en 69% in China.

Exploderend wantrouwen in de media

Het wantrouwen jegens journalisten is nog nooit zo groot geweest, met een stijging van 16 punten sinds 2021, wat grotendeels kan worden verklaard door de manier waarop de media de Covid 19-crisis hebben aangepakt.

‘Afstappen van een samenleving gebaseerd op rancune zal een gezamenlijke inspanning vergen van elk van de onderzochte organisaties (instellingen, bedrijven en de media) om de belangrijke kwesties van informatie-integriteit, economische ongelijkheid, duurzame ontwikkeling en de toekomst van kunstmatige intelligentie aan te pakken’, concludeert Richard Edelman, CEO van de Edelman Group.

Helaas is het niet zeker dat deze nobele en vrome intentieverklaring zal volstaan, gezien de mate waarin de samenleving nu gefragmenteerd lijkt en steeds meer in conflict raakt met haar traditionele kaders, die ongeschikt worden geacht voor hun eigen doelstelling. Het kan verkeren, zei Bredero.

Hoe kijkt het recht?

Het is enigszins paradoxaal dat het vertrouwen van de burger in overheid, media en ondernemingen zo laag wordt gemeten aangezien het recht voor deze burger meer dan ooit te voren afdwingbare rechten en vrijheden voorziet en instanties in het leven heeft geroepen om verhaal te halen wanneer deze rechten geschonden worden of wanneer de burger zich gedupeerd voelt of gediscrimineerd wordt.

Hieronder een greep uit het uitgebreide arsenaal van rechten en vrijheden.

De Belgische Grondwet garandeert fundamentele beginselen en vrijheden als het gelijkheidsbeginsel en non-discriminatie (art.10-11), de persoonlijke vrijheid en de bescherming tegen willekeurige arrestatie (art.12), recht op een eerlijk proces en toegang tot de rechter (art. 13), onschendbaarheid van de woning (art.15) en recht op eerbiediging van het privéleven en gezinsleven (art.24) om deze maar te noemen.

De Wet van 08.12.1992 beschermt de persoonlijke levenssfeer van de burger bij de verwerking van persoonsgegevens. Als consument wordt hij onder meer beschermd tegen oneerlijke handelspraktijken (Wet Marktpraktijken en consumentenbescherming) en onrechtmatige contractbedingen.

Maar is de haalbare afdwingbaarheid van deze rechten en vrijheden voor de burger geen brug te ver en is het dikwijls uitblijven van effectieve sanctionering bij niet naleving niet juist de reden dat zijn vertrouwen steeds meer aan het wankelen is gebracht?...