In 2005 kwam Gerrit van de Mosselaere voor het eerst in contact met de Wetswinkel, niet lang na zijn afstuderen en de start van zijn professionele carrière. “Als ik het me nog goed herinner,” zegt hij, “via een zoekertje voor vrijwilligerswerk.” Tot een aantal jaren geleden was hij actief als wetswinkelier. “Het begon op een maandelijkse basis op zaterdag in Antwerpen-Merksem, nadien wekelijks op maandag in Mechelen, en sporadisch op de reservebank voor deze beide vestigingen en die in Brussel.”
Wetwinkel werd door de jaren heen ook meer en meer een factchecker voor Advocaat Google.
Wat sprak u aan in dit initiatief? Wat was uw motivatie om u te engageren?
“Een engagement bij de Wetswinkel was een manier om met mijn juridische nieuwsgierigheid om te kunnen gaan en bij te blijven. In de professionele context kon ik immers maar een deelaspect uit de basisopleiding rechten toepassen en verder ontwikkelen. Ik vond het jammer dat het einde van mijn studies het afscheid zou betekenen van de vele andere rechtstakken. De confrontatie van de theorie met de leefwereld van de rechtzoekende daagde me uit om actief te luisteren en vervolgens praktisch en behapbaar advies te formuleren. Voor mij was en is het een vorm van hulpverlening die perspectief biedt in de vorm een antwoord op een vraag, een eerste stap naar een oplossing voor een probleem, of een aanbeveling voor meer gespecialiseerde hulp.”
Welk voordeel biedt de Wetswinkel, in vergelijking met een pro-deo-advocaat die helemààl niets kost?
“In mijn ervaring is het onmiskenbaar voordeel van de Wetswinkel het aanbieden van een klankbord in een ongedwongen en informele sfeer, om samen te bekijken of er voor een probleem of een situatie wel een juridisch aanknopingspunt en antwoord is. Niet conflictoplossing is het eerste uitgangspunt, maar wel het oriënterend adviseren.
Bovendien is er vaak ook een drempel of een vorm van schroom om een beroep te doen op een pro-deo-advocaat, en niet iedereen komt in aanmerking voor een pro-deo-advocaat. Terwijl de Wetswinkel zich op een breed doelpubliek richt en er wél is voor iedereen.”
Is het eigenlijk niet schrijnend dat er een Wetswinkel nodig is?
“Recht is altijd al een manier geweest om evenwichten in het samenleven en in de maatschappij te organiseren. Het klopt dat dit in steeds meer domeinen gebeurt met een toenemende complexiteit tot gevolg, zonder dat iedereen hier altijd in mee is, of zelfs kan en moet zijn. In die zin is het juist nuttig en drempelverlagend dat een Wetswinkel je kan begeleiden wanneer je behoefte of nood hebt aan juridische oriëntatie. Ook al wordt iedereen in beginsel geacht de wet te kennen, voor juristen geldt dit vermoeden toch iets sterker.
Voor de meeste juristen is het overigens niet ongewoon dat zij ook in hun persoonlijke leefwereld door familieleden of vrienden benaderd worden voor advies, net zoals dat ongetwijfeld het geval is bij andere beroepsgroepen zoals bijvoorbeeld verplegend personeel, architecten, artsen, koks, … De Wetswinkel organiseert die juridische adviesmogelijkheid, via geëngageerde vrijwilligers, voor iedereen die geen jurist of advocaat in de familie heeft.”
De dooddoener is natuurlijk het adagium “Dura lex, sed lex”.
Hoe moeilijk is het om een rechtzoekende te zeggen: “Je bent zelf in de fout gegaan”?
“Dat is gelukkig niet altijd aan de orde, maar is sowieso niet eenvoudig.
De dooddoener is natuurlijk het adagium “Dura lex, sed lex” (nvdr: “De wet is hard, maar het is nu eenmaal de wet”), maar dat getuigt niet meteen van de vereiste empathie ten aanzien van de rechtzoekende.
Als je het inzicht kan overbrengen dat het grotere kader in de meerderheid van de gevallen toch bestaat uit een evenwicht van rechten en plichten, met de respectieve gevolgen, zijn rechtzoekenden heus bereid om op de spreekwoordelijke blaren te zitten bij een fout en kan je ze soms voor erger onheil behoeden.”
Hoe ziet de toekomst van de Wetswinkel er volgens u uit?
“Naar het voorbeeld van de eerstelijnshulp door de huisarts bij medische problemen, blijft de Wetswinkel voor mij de eerste menselijke hulp bij juridische vraagstukken, en het kompas in het juridische universum, met dank aan een divers beslagen vrijwilligerskorps.
De Wetwinkel werd door de jaren heen ook meer en meer een factchecker voor Advocaat Google. Mensen lezen, horen of herinneren zich gelijkaardige situaties, gaan op zoek naar antwoorden en brengen vervolgens een bezoek aan de Wetswinkel om uitsluitsel te verkrijgen voor hun eigen geval of de teruggevonden antwoorden.
Een eenvoudig antwoord of kant-en-klare oplossing volstaat meestal niet. Meer dan ooit is er vraag naar duiding en inzicht om te begrijpen. Hier kan de Wetswinkel het verschil blijven maken en zijn meerwaarde uitspelen. En wanneer men het recht aan zijn zijde en dus eigenlijk gelijk heeft, kan de wetswinkelier de betrokkene naast argumenten ook het vertrouwen geven dat hij of zij recht van spreken heeft om zelf in een tweede fase een oplossing in der minne na te streven of een oplossing af te dwingen, eventueel aan de hand van een eenvoudig stappenplan.”
Kan u een pittige anekdote vertellen uit uw praktijk als wetswinkelier?
“In de overgrote meerderheid van de gevallen komt de rechtzoekende met één kant van het verhaal. Die ene keer kreeg ik in detail beide kanten van het verhaal toegelicht door het toekomstige ex-koppel, dat wel samen voor mij zat. Soms werden er veelzeggende wederzijdse blikken uitgewisseld wanneer de ene of de andere het woord nam. Ik voelde me verplicht beide partners even veel aandacht te schenken. Nadat ik daarna objectief en zo evenwichtig mogelijk alle juridische opties overlopen had, verrasten ze me enigszins met de vraag: “En wat zou jij nu in onze situatie doen?” Op die opportuniteitsvraag besloot ik wijselijk het antwoord schuldig te blijven, met beide partijen tegenover me, en ik gaf ze de goede raad om alle informatie eerst even te laten bezinken.”
Interview: Luc Pauwels