Edith Piaf, grootse zangeres met een zeer droevig persoonlijk leven. Ze had de Wetswinkel kunnen gebruiken.

Edith Piaf (1915-1963)

Luc Pauwels

Op 19 december 1915 wordt in Parijs Edith Piaf geboren, pseudoniem van Edith Gassion, een van de grootste zangeressen die Frankrijk ooit heeft gehad. Denk aan haar La Vie en rose, Non, je ne regrette rien, Milord en zoveel andere chansons. Maar haar beroemdheid contrasteert scherp met haar droevige privéleven.

Edith wordt kort na haar geboorte achtergelaten door haar moeder, een cafézangeres. Ze groeit op bij haar grootmoeder, waar ze wordt verwaarloosd en honger lijdt. Haar vader, Louis Gassion, die als slangenmens in een rondtrekkend circus werkt, plaatst Edith bij zijn eigen moeder, die een bordeel runt in Normandië. Het meisje herstelt, tot ze in 1919 een hoornvliesontsteking krijgt en net niet blind wordt.

Vanaf haar tiende wordt ze door papa opgeleid tot straatzangeres. Tegelijk lijdt ze onder diens gewelddadig alcoholisme. Als ze 15 is, verlaat Edith hem en verhuist met een vriend naar Parijs om op straat te zingen. Daar wordt ze ontdekt door Louis Leplée, die haar in zijn cabaret opneemt en Edith, die maar 1,47 meter lang is, de naam piaf geeft, de mus. Op 16-jarige leeftijd wordt ze zwanger. Dochtertje Marcelle sterft als ze twee is aan hersenvliesontsteking.

Piaf neemt haar eerste plaat op in 1935. Als haar manager Leplée wordt vermoord, beschuldigt men ook haar, maar de rechtbank spreekt haar vrij. Met haar chanson Mon légionnaire breekt Piaf door in heel Europa. In 1940 beschrijft haar chanson L’Accordéoniste de liefde van een prostituee tegen de achtergrond van de oorlog.

In 1942 woont Edith in het elegante 16de arrondissement van Parijs, boven ‘L’Étoile de Kléber’, een nachtclub gefrequenteerd door de Gestapo. In 1943 gaat ze op concerttournee in Berlijn en poseert voor de Brandenburger Tor. Piaf wordt na 1945 verdacht van collaboratie, maar wordt niet aangehouden omdat haar secretaresse, Andrée Bigard, een bekende verzetsvrouw, het voor haar opneemt. Ze wordt vrijgesproken, maar haar reputatie is beschadigd.

Piaf raakt in crisis als haar minnaar, wereldkampioen boksen Marcel Cerdan, in 1949 omkomt bij een vliegtuigongeluk. Haar liefdesrelatie met wielrenner Louis Gérardin haalt ook de krantenkoppen. Hij verlaat zijn vrouw voor Piaf. Na beëindiging van de affaire met Piaf schrijft Gérardin: ‘Twee dagen en twee nachten met Piaf zijn vermoeiender dan een etappe van de Tour de France’. Piaf trouwt in 1952 met de zanger Jacques Pills. Haar bruidsmeisje is Marlene Dietrich. Maar het paar scheidt in 1956.

In de jaren 1950 had Édith ook een liefdesrelatie met chansonnier Georges Moustaki, die de tekst schrijft voor Milord (1959), Piaf’s grootste succes. Moustaki veroorzaakt met zijn wagen een botsing met een vrachtwagen, waardoor Piaf maandenlang in het ziekenhuis ligt.

Tijdens een concert in Stockholm valt Piaf flauw en constateert men ongeneeslijke kanker. Piaf zet desondanks haar tournee voort. Daarna wordt ze altijd vergezeld van een verpleegster die haar indien nodig morfine toedient tegen de pijn. In september 1959 stort Piaf in op het podium van het Waldorf Astoria in New York en moet ze alle voor 1960 geplande optredens annuleren. Haar laatste nummer Non, je ne regrette rien draagt ze op aan het Franse Vreemdelingenlegioen, toen verwikkeld in de Algerijnse Oorlog.

In oktober 1962 trouwt ze met de zanger Théo Sarapo. Begin augustus 1963 brengt Sarapo de verzwakte Édith naar een buitenverblijf in de Provence. Terwijl haar gezondheid verslechtert, zet Sarapo zijn tournee voort. Als hij verneemt dat Piaf doodziek is, haast hij zich naar haar toe, maar komt te laat. Édith Piaf overlijdt op 10 oktober 1963.

Hoe kijkt het recht?

Life, liberty and the pursuit of happiness - leven, vrijheid en het nastreven van geluk - worden in de onafhankelijkheidsverklaring van de Verenigde Staten van Amerika van 4 juli 1776 als onvervreembare rechten beschouwd.

Het nastreven van geluk is voor iedereen wat anders. De Engelse filosoof Bentham zegt dat geluk bij wet geregeld kan worden. De Russische schrijver Dostojevski stelt dan weer dat wetten geluk juist in de weg staan.

Het onoplosbaar verschil van mening over hoe je geluk dient na te streven maakt het recht op vrijheid zo belangrijk. De overheid en de instituten van het recht spelen hierbij een cruciale rol. Er is het aspect recht en samenleving en er is de factor individu. Gebeurtenissen die ons overkomen en de eigen beslisingen in onze vroege jeugd maken ons tot wie we zijn.

Dan komt er een moment waarop we doen wat we moeten doen, omwille van wie we willen worden. Het is niet moeilijk om het leven van Edith Piaf hierin te herkennen...