Seks: beperkingen, ondermeer inzake leeftijd

Oude Egyptische tempelornamentiek © Pixabay

Luc Pauwels

Om van een gezond seksueel contact te kunnen spreken, moet er een gelijkwaardige relatie bestaan tussen de betrokkenen. Dat weet zowat iedereen. Evenwicht tussen beide partijen op vlak van leeftijd en voldoende gelijkwaardigheid op het vlak van ontwikkeling is beslist nodig. Dat zijn psychologische en fysische normen. Maar juridische zit het wel iets anders in elkaar.

Eerst en vooral is er het leeftijdsprobleem. In België is de wettelijke leeftijd waarop jongeren toestemming kunnen geven voor seks 16 jaar. Dat is zo bepaald door de strafwet. Maar dat is niet in alle landen zo. Op vakantie is het dus zeker opletten geblazen.

Gelijkwaardigheid

Een jongentje van zeven jaar en een meisje van vier die “vadertje’ en moedertje” spelen, kunnen perfect gelijkwaardig zijn. Maar het gebeurt dat kinderen ongelijkwaardigheid opzoeken, omdat ze zich bij leeftijdsgenoten afgeschrikt voelen en een betere band vinden bij jongere kinderen.

In geval van seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen waarbij een beduidend leeftijdsverschil aan de orde is, moet zorgvuldig worden nagegaan in hoeverre het oudere kind het jongere heeft beïnvloed en niet omgekeerd.

Verdichtsels

Nog altijd doen een aantal fabels de ronde die hoegenaamd niet kloppen, zoals: “Jongens zijn plegers, meisjes zijn slachtoffers”. Of nog: “Meisjes nemen geen initiatief voor seksuele handelingen”. De praktijk leert dat beide beweringen absoluut niet overeenstemmen met de werkelijkheid.

Seksueel zelfbeschikkingsrecht

Iedereen die seks heeft met iemand jonger dan 16 jaar is in principe strafbaar. 

Vanaf de leeftijd van 16 jaar heeft de jongere 'seksueel zelfbeschikkingsrecht'.  Dat wil zeggen dat een jongere vanaf die leeftijd - en geen dag eerder - voor de wet oud genoeg is om toestemming te geven voor seksueel contact en seks mag hebben met iemand die 16 jaar of ouder is, op uitdrukkelijke voorwaarde dat beide partijen daarmee instemmen. 

Wie jonger is dan 16 kan volgens de wet geen toestemming geven tot seksuele handelingen. Wel geldt een uitzondering. Tussen de leeftijd van 14 en 16 jaar kan je wél toestemmen met seksuele handelingen zolang het leeftijdsverschil met de andere persoon niet meer dan 3 jaar bedraagt. Maar: er mag dan wel geen gebruik worden gemaakt van een vertrouwens- of gezagsrelatie. Daarmee zijn o.m. leerkrachten, oppassers, verplegers en dergelijke bedoeld.  

Word je dan gestraft? 

Seks zonder toestemming is hoe dan ook altijd strafbaar.

Als je ouder bent dan 18 jaar en de persoon met wie je seks hebt is jonger dan 16 jaar, dan kan de rechter je straffen opleggen.  

Als iemand die jonger dan 18 jaar seks heeft gehad met iemand beneden de 14 jaar, dan kan die geen straf krijgen, maar de jeugdrechter kan wel een maatregel opleggen.  

Hoe kijkt het recht?

Het Belgisch seksueel strafrecht onderging vanaf 1 juni 2022 een belangrijke hervorming, waarvan de hoofdlijnen als volgt kunnen worden samengevat:

1. Toestemming staat centraal bij alle seksuele handelingen: seks zonder toestemming wordt expliciet strafbaar gesteld.

2. Bredere definitie van seksuele misdrijven waarbij nieuwe misdrijven worden gedefinieerd, zoals digitale seksuele misdrijven en seksuele intimidatie.

3. Sterke nadruk op de bescherming van minderjarigen: behoud van de wettelijke leeftijdsgrens voor geldige toestemming van 16 jaar en strengere bestraffing van “grooming” (digilokken).

4. Introductie van nieuwe seksuele basismisdrijven als aantasting van de seksuele integriteit, voyeurisme, niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte beelden en opnames.

5. Verlenging van de verjaringstermijnen van de seksuele misdrijven waardoor slachtoffers meer tijd krijgen om aangifte te doen.

6. Decriminalisering van sekswerk.